Prof. Aleksander Jabłoński
Profesor Aleksander Jabłoński, Doctor Honoris Causa Uniwersytetu Gdańskiego
Prof. dr hab. Aleksander Jabłoński
Aleksander Jabłoński urodził się 26 lutego 1898 roku w Woskriesenowce na Ukrainie. Po ukończeniu z 1916 roku gimnazjum w Charkowie, studiował fizykę początkowo na Uniwersytecie Charkowskim, a następnie od 1919 roku na Uniwersytecie Warszawskim. W tym czasie zmuszony był kilkakrotnie przerwać studia w związku ze służbą wojskową w formującym się wówczas Wojsku Polskim. Po ukończeniu studiów w 1925 roku objął stanowisko asystenta z Zakładzie Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Warszawskiego, kierowanym przez prof. Stefana Pieńkowskiego. Doktoryzował się w 1930 roku na podstawie pracy o wpływie długości fali wzbudzającej na widma fluorescencji. Następnie w 1931 roku udaje się jako stypendysta Fundacji Rockefellera do Berlina do pracowni prof. P. Pringsheima, jednego z najlepszych wówczas znawców luminescencji. Przebywa także przez kilka miesięcy w Hamburgu w Zakładzie prof. O. Sterna. Po powrocie do kraju habilituje się w 1934 roku na podstawie rozprawy o wpływie oddziaływań międzycząsteczkowych na zjawiska absorpcji i emisji światła.
W 1938 roku docent Jabłoński przeniósł się do Zakładu Fizyki Doświadczalnej Stefana Batorego w Wilnie. W 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej. Następnie poprzez różne obozy dostał się wraz z Armią Polską na wschodzie przez Irak do Wielkiej Brytanii. W latach 1943-45 wykładał fizykę na Polskim Wydziale Lekarskim w Edynburgu. W listopadzie 1945 roku wrócił do Warszawy. W dniu 1 stycznia 1946 roku został mianowany profesorem zwyczajnym na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.
W trudnym wojennym okresie prof. Jabłoński podjął się w 1946 roku zorganizowania „Fizyki” na nowo powołanym Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Wyrazem uznania, jakim cieszył się prof. Aleksander Jabłoński, są liczne godności, jakie piastował. Był członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności oraz członkiem rzeczywistym Warszawskiego Towarzystwa Naukowego. W czerwcu 1956 roku został powołany na członka-korespondenta Polskiej Akademii Nauk, a w 1961 roku został jej członkiem rzeczywistym. Był założycielem Oddziału Toruńskiego Polskiego Towarzystwa Fizycznego i jego pierwszym przewodniczącym. Przez dwie kadencje pełnił obowiązki przewodniczącego Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Fizycznego. Za zasługi dla Towarzystwa nadano mu w 1963 roku godność członka honorowego. Prof. Aleksander Jabłoński odznaczony był Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Z okazji 20-lecia PRL przyznano w 1964 roku prof. Jabłońskiemu nagrodę państwową I stopnia za wybitne osiągnięcia w badaniach luminescencji, a w szczególności za stworzenie modelu luminescencji. Za zasługi naukowe Polskie Towarzystwo Fizyczne odznaczyło prof. Jabłońskiego medalem im. Mariana Smoluchowskiego. 10 lipca 1973 roku Uniwersytet w Windsor, Ontario, Kanada nadał za wybitne osiągnięcia naukowe prof. Jabłońskiemu tytuł doktora honoris causa. W tym samym roku w czasie obchodów 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu nadał mu również tytuł doktora honoris causa.
Prof. Aleksander Jabłoński był twórcą polskiej szkoły optyki molekularnej, światowej sławy specjalistą w dziedzinie luminescencji i optyki atomowej, w szczególności zagadnień ciśnieniowego rozszerzania linii widmowych. Szczególny rozgłos na świecie przyniosły mu prace dotyczące schematu poziomów energetycznych drobin. Schemat ten stał się podstawą nowoczesnej interpretacji zjawisk luminescencji drobin organicznych. Poważny wkład w rozwój fotoluminescencji, stanowią prace dotyczące tzw. modelu warstwowego centrum luminescencji. Przy pomocy tego modelu rozwijał kolejno teorię wygaszania, zaniku fotoluminescencji i jej polaryzacji. Znaczenie prac prof. Aleksandra Jabłońskiego ilustruje znaczna liczba cytatów z jego prac podawanych w licznych monografiach poświęconych zagadnieniom fotoluminescencji i spektroskopii atomowo-molekularnej.
W dowód uznania dorobku naukowego prof. Aleksandra Jabłońskiego w dziedzinie luminescencji Toruń został wybrany jako miejsce międzynarodowej konferencji luminescencji, która odbyła się we wrześniu 1963 roku.
Zasługi prof. Jabłońskiego nie sprowadzają się tylko do tego, co zawdzięcza mu fizyka polska w ośrodku toruńskim, warszawskim (przed 1939 rokiem) czy Politechnice Poznańskiej, lecz także do jego pomocy w rozwijaniu podobnej tematyki naukowej w innych ośrodkach Polski, a w szczególności w Gdańsku. Wśród jego uczniów znalazł się między innymi późniejszy wybitny uczony z Uniwersytetu Gdańskiego Profesor Alfons Kawski.
W dowód uznania dla jego osiągnięć naukowych Uniwersytet Gdański nadał mu godność doktora honorowego uchwałą Senatu z dnia 9 października 1975r.